η αλήθεια του παρατηρητή
Πριν από 76 χρόνια, τον Ιούλιο του 1930, συναντήθηκαν σε μια βίλα έξω από το Βερολίνο δύο μεγάλες μορφές του σύγχρονου πνεύματος :
Ο θεμελιωτής της Θεωρίας της Σχετικότητας Αλμπερτ Αϊνστάϊν και ο πρώτος ασιάτης νομπελίστας, ο ποιητής και φιλόσοφος Ραμπιντρανάθ Ταγκόρ.
Ενα από τα θέματα της συζήτησης ήταν η φύση της πραγματικότητας : έχει άραγε ο κόσμος που μας περιβάλλει δική του υπόσταση, ανεξάρτητη από τον ανθρώπινο νου που τον αντιλαμβάνεται, τον παρατηρεί και τον κατανοεί ή εξαρτάται απόλυτα από τη συνειδητότητα του παρατηρητή, είναι δηλαδή μια ύπαρξη σχετική ?
[εκείνη την εποχή η κβαντική φυσική ήταν ακόμα στα πρώτα της βήματα]
Και οι δύο ήταν άνθρωποι με πλατύ φάσμα πνευματικών ενδιαφερόντων. Ο Ταγκόρ είχε ασχοληθεί επανειλημμένα με την επιστημονική έρευνα, ενώ ο Αϊνστάϊν είχε πάρει πτυχίο Φιλοσοφίας από το Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης.
Η εφημερίδα New York Times δημοσίευσε κάποια αποσπάσματα από τις συζητήσεις αυτές:
ΑΙΝΣΤΑΙΝ : Υπάρχουν δύο διαφορετικές απόψεις για τη φύση του Σύμπαντος. Ο κόσμος ως ενότητα που εξαρτάται από την ανθρωπότητα και ο κόσμος ως πραγματικότητα ανεξάρτητη από τον ανθρώπινο παράγοντα
ΤΑΓΚΟΡ : Αυτός ο κόσμος είναι ένας ανθρώπινος κόσμος, η επιστημονική του άποψη είναι επίσης αυτή του επιστημονικού ανθρώπου. Γι αυτό και δεν υπάρχει ο κόσμος εκτός από μας : είναι ένας σχετικός κόσμος, του οποίου η πραγματικότητα εξαρτάται από τη συνειδητότητά μας.
ΑΙΝΣΤΑΙΝ : Τότε η αλήθεια, η ομορφιά είναι ανεξάρτητες από τον άνθρωπο;
ΤΑΓΚΟΡ : Όχι.
ΑΙΝΣΤΑΙΝ: Αν δεν υπήρχαν πλέον άνθρωποι δεν θα ήταν ωραίος ο Απόλλωνας του Μπελβεντέρε?
ΤΑΓΚΟΡ : Όχι
ΑΙΝΣΤΑΙΝ : Συμφωνώ όσον αφορά στην ομορφιά, όχι όμως και όσον αφορά στην αλήθεια.
ΤΑΓΚΟΡ : Γιατί όχι? Η αλήθεια αναγνωρίζεται από τους ανθρώπους.
ΑΙΝΣΤΑΙΝ : Δεν μπορώ να αποδείξω την ορθότητα αυτής της αφηρημένης ιδέας μου, είναι όμως η θρησκεία μου. Δεν μπορώ να το αποδείξω, αλλά πιστεύω στο πυθαγόρειο επιχείρημα πως η αλήθεια είναι ανεξάρτητη από τα όντα.
ΤΑΓΚΟΡ : Υπάρχει μια απόλυτη αλήθεια που δεν μπορεί όμως να τη συλλάβει ο μεμονωμένος νους , ούτε να την περιγράψει με λέξεις, αλλά μπορεί ίσως να τη συνειδητοποιήσει με τη βύθισή του στον απεριόριστο νου.
ΑΙΝΣΤΑΙΝ : Πιστεύω πως ο νους αποδέχεται και μπορεί να συλλάβει πραγματικότητες ανεξάρτητες από αυτόν. Για παράδειγμα μπορεί κανείς να μη βρίσκεται σπίτι του για να το δει, αλλά το τραπέζι του υπάρχει στην κουζίνα του. Αν κανείς δεν ήταν σπίτι το τραπέζι θα συνέχιζε να υπάρχει. Αυτό όμως είναι σύμφωνα με τη δική σας άποψη αβάσιμο γιατί δεν μπορούμε να εξηγήσουμε τι σημαίνει να υπάρχει το τραπέζι εκεί ανεξάρτητα από εμάς. Η άποψη πως η πραγματικότητα υπάρχει έξω από την ανθρωπότητα δεν μπορεί να εξηγηθεί. Είναι μια πεποίθηση που κανείς δεν μπορεί να μην έχει. Ούτε οι πρωτόγονοι.
ΤΑΓΚΟΡ : Αν υπάρχει μια αλήθεια απολύτως άσχετη από την ανθρωπότητα τότε είναι απολύτως μη υπαρκτή.
ΑΙΝΣΤΑΙΝ : Τότε είμαι περισσότερο θρησκευόμενος από σας.
[η συζήτηση αυτή θα μπορούσε να είναι ένα blueprint για τις συζητήσεις ανάμεσα σε κλασσικούς και κβαντικούς φυσικούς που ακολούθησαν στις δεκαετίες μετά την συνάντηση αυτή]
είναι παράξενο, αλλά η επιστήμη εδώ και καιρό εξελίσσεται προς την κατεύθυνση που υπέδειξε ο Ινδός ποιητής
..ενας απο τους λογους που οι ανθρωπινες σχεσεις ειναι τοσο δυσκολες..
..ενας απο τους λογους που η ζωη ειναι μια προκληση..
- bluelion - (πως λεμε κομφουκιος)
μη με κραξετε.. ειπα να πω κι εγω κατι - βασικα με ''επιασε'' κανεις? ή μονο εγω το καταλαβα?? λες να φταιει η διαφορετικη αντιληψη!!!!
http://www.youtube.com/watch?v=EjAoBKagWQA
Στο βιβλίο "Quantum Chemistry" της Ira Levine (Prentice Hall, Fifth edition, 2000) αναφέρεται στο εισαγωγικό κεφάλαιο (σελ 10 για όποιον πότε το ψάξει): "Η κβαντομηχανική είναι κατά βάση στατιστικής φύσης. Γνωρίζοντας την κατάσταση ενός (φυσικού ή χημικού) συστήματος, δεν μπορούμε να προβλέψουμε το αποτέλεσμα της μέτρησης της θέσης (ενός σωματίου) του συστήματος με βεβαιότητα. Μπορούμε μόνο να προβλέψουμε τις πιθανότητες διαφόρων πιθανών αποτελεσμάτων."
Ο ορισμός "στατιστικής φύσης" ήταν που τράβηξε το ενδιαφέρον μου. Στο βιβλίο "Εισαγωγή στην Φιλοσοφία της Επιστήμης" (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Τέταρτη Έκδοση, 2003) στο πρώτο μέρος, κεφάλαιο πρώτο, ο Wesley C. Salmon, πραγματοποιεί μια περιεκτική εισαγωγή στα μοντέλα επιστημονικής εξήγησης. Χωρίς να σας ζαλίσω με φιλοσοφο/επιστημονικές λεπτομέρειες, ο Salmon (σελ 33) κρίνοντας τα Επαγωγικά - Στατιστικά μοντέλα επιστημονικής εξήγησης (στα οποία ανήκει η κβαντομηχανική σύμφωνα με τη φύση του ορισμού της) αναφέρει:
"Αν είμαστε σε θέση να κατασκευάζουμε στατιστικές εξηγήσεις γεγονότων που είναι πιθανά σε μεγάλο βαθμό, τότε έχουμε επίσης την ικανότητα να επινοήσουμε στατιστικές εξηγήσεις γεγονότων που είναι υπερβολικά απίθανα"
Με απλά λόγια η ίδια η στατιστική θεμελίωση της κβαντομηχανικής είναι που βάζει την όλη την σύγχρονη επιστήμη (με το Ντετερμινιστικό Νευτώνειο παρελθόν της) σε ένα δρόμο άπειρων δυνατοτήτων, που ακόμη και το εξαιρετικά απίθανο οφείλει να είναι πιθανό.
Δεν ξέρω αν αυτά που αναφέρω έχουν κάτι να προσθέσουν στην συζήτησή σας. Αλλά ακόμη και αν δεν συνεισφέρουν σε αυτή καθ' αυτή τη συζήτηση, πιστεύω ότι μπορούν να προσφέρουν τροφή για σκέψη...